H αιματοβαμμένη πορεία προς την ειρηνευτική διαδικασία στην Βόρειο Ιρλανδία δεν συνοδεύτηκε απ' την καταγραφή των αληθινών γεγονότων που έλαβαν χώρα στη διάρκεια της μακροχρόνιας σύγκρουσης. Ελάχιστα στοιχεία ήλθαν στο φως αναφορικά με την δράση των παραστρατιωτικών ηγετών και τον τρόπο διοίκησης των ομάδων τους ή για τις επιχειρήσεις τους. Ο ρόλος τους στην εξέλιξη της αιματηρής σύγκρουσης χρήζει ενδελεχούς μελέτης. Το έργο του Ed Moloney 'Voices from the Grave' του 2010 είναι καινοτόμο, καθότι σπάει τα στεγανά που υπάρχουν ανάμεσα στους άγραφους νόμους των παραστρατιωτικών ηγετών, καθώς σ' αυτό αντιπαραβάλλονται οι εμπειρίες δύο ηγετικών προσωπικοτήτων (ανήκοντες σε διαφορετικά στρατόπεδα) απ' την εμπλοκή τους στις βομβιστικές επιθέσεις, τις ληστείες τραπεζών, τις εκτελέσεις, τις ωμές δολοφονίες που σημάδεψαν την σύγκρουση του βρετανικού στέμματος με την ιρλανδική ένοπλη αντίσταση.
Απ' την μία έχουμε τον Brendan Hughes, τον επονομαζόμενο 'Σκοτεινό', έναν αληθινό θρύλο του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Κινήματος. Ο Hughes ήταν υποδιοικητής ένοπλου σώματος, μεγέθους μικρότερο ενός τακτικού στρατιωτικού τάγματος, της μαχητικής 'Ταξιαρχίας του Belfast'. Ο Hughes στρατολογήθηκε στις τάξεις του Προσωρινού IRA στα τέλη του 1969. Ο PIRA διασπάστηκε απ' τον κορμό του παρθενικού IRA, εξαιτίας ότι οι υποστηρικτές του πίστευαν πως η ένοπλη δράση προείχε της επίτευξης των μακρόπνοων πολιτικών στόχων. Ο Hughes έδρασε κατά κύριο λόγο στο Belfast απ' το 1970 έως το 1972, συμμετέχοντας σε πολλές ένοπλες επιθέσεις εναντίων βρετανικών στόχων. Τα επόμενα χρόνια που σημαδεύτηκαν απ' την δράση του Προσωρινού IRA ονομάστηκαν 'Χρόνια των Ταραχών' ('The Troubles'). Ο Hughes υπήρξε ηγετική φυσιογνωμία στην Απεργία Πείνας ('Hunger Strike') που έγινε στις φυλακές του Long Kesh και κορυφώθηκε με τον θάνατο του αγωνιστή Bobby Sands στις 5 Μαϊου του 1981, ύστερα από 66 ημέρες απεργίας πείνας. Ο θάνατος του Sands αποτέλεσε το αποκορύφωμα μίας 5ετούς διαμαρτυρίας στα 'Χρόνια των Ταραχών' απ' τους Ιρλανδούς Δημοκρατικούς κρατούμενους στη Βόρεια Ιρλανδία. Ο Hughes υπήρξε στενός φίλος και συναγωνιστής του Gerry Adams (πρόεδρος του ανεπίσημου πολιτικού βραχίονα του IRA, του κόμματος Sinn Féin). Ο Adams έχει χαρακτηριστεί ως ηγετική φιγούρα στον Προσωρινό IRA από αρκετούς συγγραφείς που έχουν ασχοληθεί με την ιστορία του. O ίδιος οποτεδήποτε ερωτήθη αντέκρουσε τις φημολογίες, λέγοντας ότι πρόκειται για λίβελους. Ωστόσο, η φωτογραφία στην οποία απεικονίζεται ο Adams να μεταφέρει από κοινού το φέρετρο με την σωρό του αδικοχαμένου Hughes στο δυτικό Belfast το 2008, αρκεί για να επιβεβαιώσει πως οι παλιές συντροφικές σχέσεις δεν ξεφτίζουν με την πάροδο των ετών. O Hughes αντιτίθετο στην πολιτική του Sinn Féin, καθότι πίστευε μέχρι τέλους πως η στρατηγική του στο πεδίο της πολιτικής δεν θα ήταν προς όφελος του οράματος της ενωμένης Ιρλανδίας. Προτού πεθάνει, παραχώρησε μία συνέντευξη, εις την οποία μίλησε για την αντάρτικη δράση του στον Προσωρινό IRA και την ένοπλη ιρλανδική αντίσταση. H συνέντευξη πάρθηκε απ' τον Anthony McIntyre για λογαριασμό του 1ου τεύχους του περιοδικού Fourthwrite (Άνοιξη του 2000). Ο Hughes προέβη σε μία συνταρακτική αποκάλυψη. Ισχυρίστηκε ότι η Jean McConville απήχθη κι εκτελέστηκε απ' τον Προσωρινό IRA με εντολή του Adams τo 1972, με το αιτιολογικό πως είχε δώσει πληροφορίες στους Βρετανούς. Το Sinn Féin κατέρριψε τους ισχυρισμούς του. Το 1994 συμφωνήθηκε κατάπαυση του πυρός. Ο Hughes δεν συντάχθηκε με την γραμμή του Sinn Féin, ενώ συγχρόνως δεν ήταν υπέρ της επιστροφής στον ένοπλο αγώνα. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην αποφυγή 'δυναμικών ξεκαθαρισμάτων' μεταξύ του PIRA και του RIRA τον Οκτώβριο του 2000. Ο Hughes περιέγραψε το 2006 στην επιθεώρηση 'Socialist Review' την τυπική καθημερινότητα του στα χρόνια του ένοπλου αγώνα. Ανέφερε: 'Η ημέρα θα μπορούσε να κυλήσει ως εξής: 'Ξεκινώντας απ' το κρησφύγετο σου, μπουκάροντας σε μία τράπεζα το πρωί, κάνοντας γύρες για να καθαρίσεις κάποιον Βρετανό στρατιώτη μέχρι το απόγευμα, ύστερα να τοποθετήσεις κάποια βόμβα ή να παγιδεύσεις κάποιο όχημα του εχθρού κι έπειτα να εμπλακείς σε ένοπλες συγκρούσεις κατά τις νυχτερινές ώρες'.
Ο Hughes πρωταγωνίστησε στα γεγονότα της 'Ματωμένης Παρασκευής-Bloody Friday'. Στις 21 Ιουλίου του 1972, ο PIRA πραγματοποίησε ταυτόχρονα 22 βομβιστικές επιθέσεις σ' ολόκληρο το Belfast, αφήνοντας πίσω του 9 νεκρούς (μεταξύ αυτών 2 Βρετανούς στρατιώτες, ένα μέλος της 'Αμυντικής Ένωσης-Πολιτοφυλακής του Ulster-Ulster Defence Association', δύο άλλους νεαρούς και 130 τραυματίες. Στις 19 Ιουλίου του 1973, ο Hughes συνελήφθη μαζί με τον Adams κατά την διάρκεια της στρατιωτικής επιχείρησης 'Falls Curfew' που διεξήχθη για τον εντοπισμό οπλισμού και καταζητούμενων για συμμετοχή στις ένοπλες ομάδες στην έντονα εθνικιστική περιοχή Falls του Belfast. O Hughes έπειτα από πολλές περιπέτειες αποφυλακίστηκε τελικά το 1986 κι επέστρεψε στο Belfast, όπου και διέμεινε στο σπίτι του Adams.
Απ' την άλλη στο έργο του Moloney έχουμε τον David Ervine, μέλος της 'Εθελοντικής Δύναμης του Ulster-Ulster Volunteer Force' ο οποίος συνελήφθη τον Νοέμβριο του 1974 και φυλακίστηκε με την κατηγορία της κατοχής εκρηκτικών υλών. Ανήκε στους ενωτικούς κι είχε διατελέσει Πρόεδρος του 'Προοδευτικού Κόμματος των Ενωτικών' (PUP) της Ιρλανδίας. Αποφυλακίστηκε το 1980. Υπήρξε ηγετική φυσιογνωμία στις τάξεις των 'Loyalists' που υποτάσσονταν στο βρετανικό στέμμα. Ο Ervine ήταν έμπιστος επί μακρόν του ηγέτη της UVF, του Gusty Spence, ενώ ήταν καταλυτικός ο ρόλος του στην ειρήνευση κατόπιν συνενόησης με τους άνδρες του IRA κι άλλους ακτιβιστές που πρόσκεινταν στο Sinn Fein για την κατάπαυση του πυρός. Οι αόρατες πτυχές του βίου τόσο του Hughes όσο και του Ervine αποκαλύπτονται με αφοπλιστική ειλικρίνεια μέσα απ' την βραβευμένη παραγωγή 'Voices from the Grave' του 2011. Ο Ervine απεβίωσε το 2007.
Η βρετανική 'Daily Express' αναφέρει σχετικά με το έργο του Ed Moloney: 'Η ειλικρινής ανάλυση των 'Χρόνων των Ταραχών' στη Βόρειo Ιρλανδία μέσα απ' τα μάτια των δύο ανδρών της βίας, είναι γεμάτη αποκαλύψεις. Οι αναμνήσεις των δύο ανδρών είναι ζωντανές, πικάντικες και εμφορούνται από μία παθιασμένη εσωτερική ηθική'. Η 'Telegraph' αναφέρει: 'Οι αναμνήσεις του πάλαι ποτέ διοικητoύ του Belfast, του Brendan Hughes, για τις συγκρούσεις στην Βόρειο Ιρλανδία, μαζί με εκείνες του πρώην ένοπλου άνδρα της UVF, του David Ervine, συνιστούν τον πυρήνα του βιβλίου του Moloney, όπου αποτυπώνεται η σύγκρουση μέσα απ' την παράθεση δύο αντιδιαμετρικών απόψεων απ' τους πρωταγωνιστές των γεγονότων. Το βιβλίο του Moloney συνυφαίνει επιδέξια τις αναμνήσεις των δύο ανδρών με μία λεπτομερή αφήγηση της σύγκρουσης των δύο πλευρών'. Στο βιβλίο του Moloney αναφέρθηκαν με διθυραμβικά σχόλια η 'Sunday Times', η Metro, η 'Irish Times', η 'Irish Central', η ενημερωτική πύλη 'Open Democracy', η 'Independent' και πολλά άλλα μέσα. Ο Moloney είναι ο συγγραφέας του εξαιρετικού 'A Secret Story of the IRA' που έχει γνωρίσει μεγάλη επιτυχία και μετράει ήδη αρκετές (επαν)εκδόσεις. Στο εν λόγω βιβλίο έχουν αναφερθεί η 'Observer', η 'Indipendent', η 'Financial Times' η 'Sunday Times', η 'Glasgow Herald' και πλήθος άλλων μέσων στον Τύπο και το διαδίκτυο.
Συναρτήσει των παραπάνω να πούμε ότι η παραγωγή 'Voices from the Grave' απέσπασε το βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ απ' την Ακαδημία Ιρλανδικού Κινηματογράφου και Τηλεόρασης το 2011. Οι πρωταγωνιστές αποφάσισαν να μιλήσουν για το ένοπλο παρελθόν τους στους ερευνητές του Πανεπιστημίου της Βοστώνης. Όσα αποκαλύπτονται στο ντοκιμαντέρ, δόθηκαν στη δημοσιότητα κατόπιν 10 ετών αφότου υπήρξε η προσέγγιση με τους ερευνητές. Ο όρος που έθεσαν αμφότεροι ήταν να δοθούν στην δημοσιότητα, είτε κατόπιν δικής τους άδειας είτε κατόπιν του θανάτου τους. Οι Hughes και Ervine έχουν πεθάνει και το εκπληκτικό ντοκιμαντέρ αποτυπώνει στον φακό την αλήθεια δύο ανδρών που επέλεξαν αμφότεροι, ως αντίπαλοι, τον ένοπλο αγώνα. Οι μαρτυρίες και των δύο εστιάζουν στα 'Χρόνια των Ταραχών'. Μιλούν για την στρατολόγησή τους, για τον καθημερινό σχεδιασμό των ένοπλων επιθέσεων, για τα αδιάκοπα ραντεβού με τον θάνατο, για τις ενοχές που αισθάνονταν όσο βρίσκονταν εν ζωή για τις ζωές που αφαίρεσαν, για τις αντιξοότητες όσο ήταν κρατούμενοι στις φυλακές υψίστης ασφαλείας, τις απεργίες πείνας, το θανάσιμο κυνήγι των πληροφοριοδοτών και των χαφιέδων. Κι οι δύο συναινούν στο ότι επρόκειτο για ένα αδιάκοπο παιχνίδι εναλλαγής ρόλων, όπου οι προδοσιες κι η υποκρισία, αποτελούσαν μία πικρή αλήθεια με την οποία ήλθαν αντιμέτωποι όταν όλα πια είχαν τελειώσει. Η παραγωγή οφείλεται στους Kate O’Callaghan και Patrick Farrelly, δύο παραγωγοί ντοκιμαντέρ με έδρα τους την Νέα Υόρκη που είχαν εργασθεί στο πλευρό του Michael Moore στην διάρκεια της δεκαετίας του 1990 κι είχαν αποσπάσει σημαντικές διακρίσεις. Η παραγωγή 'Voices from the Grave' βασίστηκε στο ομώνυμο βιβλίο του Ed Moloney. O Moloney είναι Ιρλανδός πρώην δημοσιογράφος και συντάκτης των 'Irish Times'. Το ντοκιμαντέρ 'Voices from the Grave' μπορείτε να το παρακολουθήσετε ολόκληρο στο Youtube.
Ολόκληρο το 'Voices from the Grave' βρίσκεται εδώ:
https://www.youtube.com/watch?
