Μέρος του προβλήματος που αντιμετώπισε η Γερμανία ήτο η ανεπάρκεια στον προπαγανδιστικό μηχανισμό της. Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, η πολεμική προπαγάνδα της απείχε παρασάγγας απ' το να είναι καλά οργανωμένη. Το αρμόδιο γραφείο της 'Kriegspresseamt' ήτο επιφορτισμένο με διπλό ρόλο: της παροχής πολεμικών ειδήσεων στον επίσημο γερμανικό Τύπο και της συντήρησης του ηθικού μεταξύ των στρατευμάτων και των οικείων τους. Εν αντιθέσει με τους Βρετανούς, οι οποίοι είχαν ξεχωριστές υπηρεσίες γι' αυτές τις εξειδικευμένες ανάγκες, η γερμανική αρχή ήτο υπερφορτωμένη κι έτσι το έργο της ήτο δυσδιάκριτο. Οι Γερμανοί είχαν επιλέξει να επικεντρωθούν στις ειδήσεις που αφορούν τον πολέμο κι όχι εν προκειμένω στο ηθικό, μ' αποτέλεσμα, όταν η συμμαχική προπαγάνδα άρχισε να κλιμακώνεται το 1917 και το 1918, το ηθικό είχε παραμεληθεί ήδη σοβαρά. Η Ανώτατη Διοίκηση του Στρατού ξεκίνησε ένα πρόγραμμα πατριωτικής διδασκαλίας στις τάξεις του στρατεύματος με τη χρήση ταινιών, εφημερίδων, διαλέξεων. Όπως προηγουμένως, το έργο αυτό πραγματοποιήθηκε απ' τις στρατιωτικές αρχές των οποίων η πρώτη προτεραιότητα ήτο ο πόλεμος. Εκτιμήθηκε αργά ότι ο σύγχρονος πόλεμος απαιτεί τόση προσοχή στα πυρομαχικά του ίδιου του νου ως προς την οργάνωση των μαχών. Στο φύλλο που περιείχε τις ειδήσεις του γερμανικού στρατού, 'Nachrichtenblatt der 18 Armee', έγινε η εξής παραδοχή την παραμονή της ήττας:
'Στο επίπεδο της προπαγάνδας μέσω φυλλαδίων ο εχθρός νίκησε κατά κράτος. Η σκοποβολή με βελάκια που περιέχουν δηλητήριο ουδέποτε αποτέλεσε γερμανική τέχνη. Συνειδητοποιήσαμε, εν τούτοις, πως ο αγώνας αυτός είναι ζήτημα ζωής και θανάτου, και πρέπει να στρέψει κανείς τα όπλα του εχθρού εναντίον του. Ωστόσο, το πνεύμα με το οποίο είναι διαποτισμένα τα φυλλάδια του εχθρού θυμίζουν τέρας που γυρίζει λυσσασμένο κι αρνείται να πεθάνει. Παρά τις ανταμοιβές για την παράδοση των φυλλαδίων του εχθρού και τις αυστηρές ποινές για τη μη παράδοσή τους, οι γερμανικές στρατιωτικές αρχές ήσαν απλά σε θέση να παρέχουν τις νίκες που απαιτούνταν για ν' αποσπάσουν τους σπόρους της δυσαρέσκειας που είχαν σπαρθεί απ' τις προηγούμενες συμμαχικές εκστρατείες κι είχαν αξιοποιηθεί μ' αδίστακτη αποτελεσματικότητα απ' το 'Crewe House' τόσο εντός όσο και πίσω απ' τις γερμανικές γραμμές'.
Για να' μαστε ακριβείς, η συμμαχική προπαγάνδα δεν θα μπορούσε από μόνη της να οδηγήσει τους πολύ καλύτερους από άποψη στρατιωτικής εκπαίδευσης και πολεμικής εμπειρίας Γερμανούς στην ήττα. Έπειτα από 4 χρόνια αδιεξόδου κι αποτυχίας της τελευταίας μεγάλης γερμανικής επίθεσης του Ιουλίου, οι συνθήκες εσωτερικής κατάρρευσης της Γερμανίας είχαν γίνει εμφανείς. Παρά τον προσωρινό θρίαμβο εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης και την μεγάλη υποβρυχιακή εκστρατεία των U-Boats, οι Γερμανοί είχαν καθυστερήσει την είσοδο των Ηνωμένων Πολιτειών στον πόλεμο, ενώ παράλληλα είχαν αποτύχει να υποτάξουν τους Σύμμαχους. Οι σημαντικές ελλείψεις σε τρόφιμα που προκλήθηκαν απ' τον συμμαχικό αποκλεισμό, η σοσιαλιστική-πασιφιστική προπαγάνδα που ήτο εμπνευσμένη απ' τον Μπολσεβικισμό, η άφιξη των αμερικανικών στρατευμάτων στο Δυτικό Μέτωπο, επηρέασαν την γερμανική θέληση, έως σημείου ν' αποκλειστεί η νίκη. Η κατάρρευση της Αυστρο-Ουγγαρίας ήτο ένα βαρύ πλήγμα. Το καλοκαίρι του 1918, το 'Crewe House' επικεντρώθηκε στην ηθική φθορά των Γερμανών, ενώ είχε ήδη συμβάλει στην κατάρρευση της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων, καθώς η εσωτερική συνοχή της Γερμανικής Αυτοκρατορίας είχε ήδη αρχίσει να γνωρίζει την κατιούσα. Το ερώτημα παραμένει πόσο ευθύνεται η συμμαχική προπαγάνδα όσον αφορά την τελική κατάρρευση του ηθικού των Γερμανών κι αν ήτο πολιτικής ή στρατιωτικής φύσης το ηθικό που κατέρρευσε, ή και τα δύο μαζί.
Το 1918, το Γραφείο Πολέμου άρχισε να συγκεντρώνει πληροφορίες ύστερα από ανακρίσεις Γερμανών αιχμαλώτων πολέμου, όσον αφορά τον βαθμό που είχαν επηρεαστεί απ' την συμμαχική προπαγάνδα. Πολλοί αιχμάλωτοι κατείχαν προπαγανδιστικό υλικό όταν συνελήφθησαν. Απ' τις 48 επίσημες εκθέσεις που συντάχθηκαν μεταξύ 13ης Μαΐου και 17ης Οκτωβρίου σχετικά με την αποτελεσματικότητα της προπαγάνδας των μπαλονιών, μονάχα μία περιείχε δυσμενή σχόλια από έναν Γερμανό αιχμάλωτο πολέμου. Οι λιποτάκτες ομιλούσαν ανοικτά για την επιρροή που είχαν πάνω στους τα φυλλάδια των συμμάχων και για την εθελούσια απόφασή τους να παραδοθούν. Μία αμερικανική πηγή αναφέρει πως μόλις το 80% των Γερμανών αιχμαλώτων είχαν στην κατοχή τους φυλλάδια του εχθρού. Παρ' όλο που αναφερόμαστε περισσότερο στο κατά πόσο είχε σπάσει το ηθικό του γερμανικού λαού, δεν υπάρχουν αναφορές για μεταπολεμικές συζητήσεις αν το ηθικό του βρετανικού λαού είχε δεχθεί πλήγματα ή αυτό να επηρέασε το τελικό αποτέλεσμα. Ο πατριωτισμός δεν αρκούσε από μόνος του. Στην διάρκεια των 18 πρώτων μηνών του πολέμου, η βρετανική κυβέρνηση στηριζόταν σ' αυτό το δεδομένο. Με το ξέσπασμα του πολέμου, ο τακτικός στρατός των Βρετανών αριθμούσε 160.000. Ο 1ος Καγκελάριος της Γερμανίας Otto von Bismarck είχε πει χαριτολογώντας ότι: 'Είναι αρκετοί, ώστε να καταφέρει να τους συλλάβει όλους η γερμανική αστυνομία'. Ο Λόρδος Kitchener, που εμφανιζόταν σπάνια, θεωρούσε πως αυτός ο πόλεμος δεν θα έληγε σύντομα. Στις 8 Αυγούστου του 1914, διέταξε τους άνδρες του να βγάλουν το σπαθί απ' το θηκάρι τους και να πολεμήσουν για το 'Στέμμα και την Πατρίδα'. Αρχικά, οι εθελοντές είχαν φτάσει τον αριθμό 30.000 ημερησίως.
Η αρχική πλημμυρίδα πολύ σύντομα συρρικνώθηκε σ' ένα ρεύμα και στη συνέχεια σε μία στάλα κι ο ενθουσιασμός άρχισε να ξεθωριάζει. Λόγω των τρομακτικών απωλειών στο Δυτικό Μέτωπο, η μεγάλη έλλειψη εθελοντών ήτο ανησυχητική κι η υποχρεωτική επιστράτευση έγινε αναπόφευκτη. Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Επιστράτευσης (PRC) είχε ξεκινήσει ήδη έναν αγώνα για την επιστράτευση δυνάμεων. Η επιστράτευση ήτο κυρίαρχο θέμα της εγχώριας προπαγάνδας μέχρι το σημείο της καθιέρωσης υποχρεωτικής στράτευσης, τον Ιανουάριο του 1916, η οποία αποτέλεσε το κύριο σημείο εστίασης της δέσμευσης του κάθε πολίτη στην εθνική πολεμική προσπάθεια. Ερασιτέχνες και ανεπίσημοι προπαγανδιστές ήσαν εν αφθονία, ενώ σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η σωβινιστική επίδραση του Τύπου. Όταν άρχισε να μειώνεται ο αριθμός των στρατεύσιμων, η βρετανική κυβέρνηση επιδόθηκε σε απειλές περί της μη εκπλήρωσης των νόμιμων καθηκόντων που έχει ένας πολίτης. Το μήνυμα 'Ποιός είναι απών; Μήπως εσείς;' του John Bull είχε ψυχολογική επίδραση στους Βρετανούς. Η πίεση που ασκήθηκε μ' αυτόν τον τρόπο δεν επηρέασε άμεσα την κατάταξη όσων δεν το είχαν ακόμα κάνει, αλλά αποτέλεσε έναν έμμεσο εκβιασμό στις οικογένειές των ΄'υπό κατάταξη', απ' τις οποίες επίσης αναμένετο να κάνουν την υπέρ πατρίδος θυσία. 'Οι γυναίκες της Βρετανίας λένε Πήγαινε' και 'Τι έκανες στον Μεγάλο Πόλεμο, μπαμπά';, αποτελούν δύο γνωστά συνθήματα από πόστερ της εποχής. Αφίσες, κάρτες τσιγάρων, διαλέξεις, κινηματογραφικές ταινίες, όλα συνέκλιναν στην άποψη ότι ήτο πιο πατριωτικό και κοινωνικά αποδεκτό να πάει κανείς αντί του να μην πάει. Αυτό αποτελεί τρανταχτό στοιχείο του αγγλικού σωβινισμού που διακατέχει έως και σήμερα την βρετανική κοινωνία. Τον Ιανουάριο του 1916, ο καταναγκασμός ήτο ο κανόνας κατάταξης κι όχι ο πατριωτισμός.
Ο πασιφισμός ήτο σε άνθιση ύστερα απ' τις μάχες του Verdun (the Somme) και του Ancre. Συστάθηκε η Εθνική Πολεμική Επιτροπή Στόχων (NWAC) για να συνεχίσει το έργο της PRC. Η πασιφιστική πολιτική εκπορευόταν απ' το κόμμα των Εργατικών. Σ' αυτό έβρισκαν καταφύγιο οι λιποτάκτες κι αντίστοιχα το κόμμα σ' αυτούς έβρισκε μέλη. Ό,τι συμβαίνει και στην Ελλάδα με το Κομμουνιστικό Κόμμα, το κόμμα του εγκλήματος και της προδοσίας. Ταινίες όπως οι 'Britain Prepared' (1915), 'The Battle of the Somme' (1916), 'Battle of the Ancre' και 'The advance of the Tanks' (1917), βρήκαν πρόσφορο έδαφος στην πασιφιστική τάση. Μάλιστα, η βρετανική κυβέρνηση κάλεσε τον D. W. Griffith να σκηνοθετήσει το 'Hearts of the World' (1918), μία ταινία προπαγάνδας για ένα μικρό γαλλικό χωριό που βρισκόταν υπό γερμανική κατοχή και απεικονίζετο η βαρβαρότητα των 'Ούνων'. Μία άλλη έντονα αντι-γερμανική ταινία ήτο η 'The Leopard’s Spots' (1918), το περιεχόμενο της οποίας τέθηκε προς συζήτηση στο βρετανικό κοινοβούλιο, αυτή τη φορά όμως με τον εσφαλμένο τίτλο 'Μία φορά Ούνος, πάντοτε Ούνος'. Στην εν λόγω ταινία απεικονίζονται απεικονίζονται 2 Γερμανοί στρατιώτες που βρίσκονται σε μία κατεστραμμένη πόλη της Γαλλίας να επιτίθενται σε μία γυναίκα και το μωρό της. Οι 2 χαρακτήρες εμφανίζονται ως εμπορικοί ταξιδιώτες σ' ένα αγγλικό χωριό μετά τον πόλεμο προσπαθώντας να πουλήσουν τα εμπορεύματά τους.
Έπειτα ένας βρετανός καταστηματάρχης εμφανίζεται εντυπωσιασμένος από ένα κουζινικό σκεύος που προσπαθούν να του πλασάρουν, ενώ η γυναίκα του ανακαλύπτει αίφνης πως το σκεύος γράφει σε κάποια πλευρά 'Made in Germany'. Οι 2 επίδοξοι μαυραγορίτες πετάγονται κακήν-κακώς έξω απ' το κατάστημα, ενώ εμφανίζεται η λεζάντα στην μαύρη οθόνη: 'Δεν πρέπει να υπάρξει διαπραγμάτευση μ' αυτούς τους ανθρώπους μετά τον πόλεμο'. Οι ολέθριες επιπτώσεις του αντι-γερμανισμού που είχε καλλιεργηθεί δεν άργησαν να φανούν στις πρώτες μεταπολεμικές εκλογές που διεξήχθησαν στη Βρετανία. Τα συνθήματα μισαλλοδοξίας 'Κρεμάστε τον Kaiser' και 'Κάντε την Γερμανία να πληρώσει' ηχούσαν ιδιαίτερα απειλητικά. Έαν ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος ήτο πράγματι ο 'Πόλεμος που θα αποτελούσε το τέλος όλων των Πολέμων', οι μεταπολεμικές αντεγκλήσεις θα έπρεπε να λησμονηθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα, υπό την προϋπόθεση ότι αμφότερες η Βρετανία κι η Γερμανία θα εκπλήρωναν η μία απέναντι στην άλλη τις υποχρεώσεις τους, ώστε η προσοδοφόρα εμπορική συνεργασία τους να επανέλθει στα προηγούμενα επίπεδα. Η κατηγορία του 'ίδιου κι απαράλλαχτου Ούνου' δεν θα διαλυόταν μέχρι την δεκαετία του 1930.
Οι κατά τ' άλλα έμπειροι προπαγανδιστές Βρετανοί, αγνόησαν πως η πολιτική κι η προπαγάνδα πάνε χέρι-χέρι και το πλήρωσαν όταν σύρθηκαν στην Συνδιάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων το 1919, όταν προσήλθαν οι αντιπρόσωποι των Πολωνών, των Σλάβων, των Τσέχων, των Ρουμάνων προκειμένου να πάρουν το μερίδιο που τους αναλογούσε εξαιτίας των βρετανικών υποσχέσεων. Οι Ιταλοί εξαπατήθηκαν με την αρπαγή εδαφών απ' τα ανατολικά της Αυτοκρατορίας και σύρθηκαν στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων. Το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των λαών που επικύρωσε η Συνθήκη των Παρισίων ανέτρεψε οτιδήποτε δεδομένο έως τότε. Οι αποφάσεις που ελήφθησαν σ' αυτήν περιστράφηκαν κυρίως στο διαμελισμό των 3 κεντρικών αυτοκρατοριών, της Γερμανικής Αυτοκρατορίας, της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας ειδικότερα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τη δημιουργία νέων κρατών στην Ευρώπη: επανασύσταση της Πολωνίας, δημιουργία της Τσεχοσλοβακίας και της Γιουγκοσλαβίας κι άλλων χωρών στη Μέση Ανατολή. Οι γερμανικές αποικίες μοιράστηκαν μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας, του Βελγίου, της Νότιας Αφρικής, των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ιαπωνίας, ενώ η Εγγύς Ανατολή όντας παλαιότερα τουρκική κτήση διαμοιράστηκε σε περιφέρειες που αποδόθηκαν απ' την Κοινωνία των Εθνών στην Γαλλία και την Αγγλία. Πολεμικές αποζημιώσεις απαιτήθηκαν απ' την Γερμανία, η οποία είδε τα ανατολικά της εδάφη να χάνουν τον θύλακα του Danzig στα γερμανικά (Gdańsk στα πολωνικά) που πέρασε στην κατοχή της Πολωνίας. Μετά από 6 μήνες διαπραγματεύσεων,, η συνθήκη υπεγράφη ως συνέχεια της ανακωχής της 11ης Νοεμβρίου του 1918 του Δάσους της Compiègne. Το 1918 ο ιταλικός στρατός εισήλθε στην Τεργέστη και με την υπογραφή της Συνθήκης του Ραπάλλο, το Νοέμβριο του 1920, η πόλη ενσωματώθηκε κι επίσημα στην Ιταλία. Το Σεπτέμβριο του 1943, μετά την Ιταλική ανακωχή, η ναζιστική Γερμανία κατέλαβε την Τεργέστη χωρίς ιδιαίτερη αντίσταση. Η πόλη ελευθερώθηκε την 1η Μαΐου 1945 απ' τις ταξιαρχίες του Τίτο. Τελικά το 1947, υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, δημιουργήθηκε η ελεύθερη ζώνη της Τεργέστης που χωρίστηκε σε δύο ζώνες στρατιωτικής κατοχής. Η κατάσταση αυτή συνεχίστηκε μέχρι το 1954, όταν έλαβε χώρα η οριστική διχοτόμηση της ελεύθερης ζώνης και επισημοποιήθηκε το 1975 με τη Συνθήκη του Όζιμο. Απεδείχθη κατόπιν της Συνθήκης ήτο πως οι Ηνωμένες Πολιτείες σύρθηκαν στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων, υπό την υπόγεια καθοδήγηση του 'Wellington House'. Το 1938, το Υπουργείο Άμυνας-Αντικατασκοπείας των Ηνωμένων Πολιτειών αξίωσε απ' την Γερουσία να λάβει λίστα των προπαγανδιστών που δρούν στο έδαφος των Ηνωμένων Πολιτειών. Η πράξη παραμένει σε ισχύ μέχρι σήμερα.
Ο Λόρδος Ponsonby διέλυσε τις απορίες πολλών, όταν το 1926 έγραψε σχετικά με την βρετανική προπαγάνδα: 'Η έγχυση του δηλητηρίου του μίσους στο μυαλό των ανδρών, μέσω του ψεύδους είναι ένα πολύ μεγαλύτερο κακό σε καιρό πολέμου απ' την πραγματική απώλεια της ανθρώπινης ζωής. Η μόλυνση της ανθρώπινης ψυχής είναι κάτι χειρότερο ακόμα κι απ' την αποσύνθεση του ανθρώπινου σώματος'. Η εγκυκλοπαίδεια Britannica αναφέρει το 1911 πως η έννοια 'προπαγάνδα' συνδέεται με θρησκευτικές πεποιθήσεις. Οι Βρετανοί απέδειξαν την ισχύ της εν καιρώ πολέμου και την αδυναμία της εν καιρώ ειρήνης. Ο Ponsonby έγραψε τη γνώμη του μετά από μία μεταπολεμική έρευνα σχετικά με την ακρίβεια των εν καιρώ πολέμου ιστοριών θηριωδίας: 'Ελάχιστα μπορούν να στοιχειοθετήσουν την έννοια 'θηριωδία' και να είναι αληθινά. Το αποτέλεσμα αυτής της θηριωδίας της προπαγάνδας, ωστόσο, οδήγησε σε μία γενική απροθυμία απ' την πλευρά του κοινού στις δεκαετίες του 1930 και του 1940 να πιστέψουν τις ιστορίες θηριωδίας που άρχισαν να έρχονται στο φως απ' τη ναζιστική Γερμανία'. Απ' αυτή την άποψη, οι στρεβλώσεις του Α' Παγκοσμίου Πολέμου υπηρέτησαν απλώς την συσκότιση της πραγματικότητας του Β'. Όπως πολύ σοφά είπε ο Ρεξιστής Léon Degrelle: 'O Adolf Hitler γεννήθηκε στις Βερσαλλίες'.
Τέλος αφιερώματος!
Μέρος Δ: http://maiandrioi.blogspot.gr/2014/08/blog-post_15.html
