Στον 20ο αιώνα έλαβε χώρα η ανάδυση ενός θεμελιακά διαφορετικού είδους ασύμμετρου πολέμου. Ο 'ολοκληρωτικός πόλεμος'. Παρ' όλο που οι Ναπολεόντιοι πολέμοι κι ο Αμερικανικός Πόλεμος της Ανεξαρτησίας προανήγγειλαν το φαινόμενο εξαιτίας της λαϊκής-μαζικής συμμετοχής σ' αυτούς, οι παγκόσμιοι πόλεμοι του 20ου αιώνα διαφέρουν σημαντικά απ' τις προηγούμενες συγκρούσεις, όχι μόνο στην κλίμακα τους, αλλά και στο βαθμό στον οποίο οι πολίτες ενεπλάκησαν σ' αυτούς κι επλήγησαν απ' αυτούς, κι αυτό αφορά τα νέα δεδομένα σε επίπεδο πρώτης γραμμής στο μέτωπο. Εφεξής ο πόλεμος κατέστη ένα ζήτημα που αφορά έκαστο μέλος του πληθυσμού, ένας αγώνας για εθνική επιβίωση κατά την διάρκεια του οποίου πρέπει να κινηθούν όλες οι δυνάμεις ενός έθνους-ο στρατός, η οικονομία, η βιομηχανία, το έμψυχο δυναμικό, επηρεάζεται η ψυχολογία του-ώστε να κατακτηθεί η νίκη και ν' αποφευχθεί η ήττα. Η αποτυχία να κινητοποιηθούν αυτές οι δυνάμεις σ' ευρεία κλίμακα, με δεδομένη την εμπειρία της 'Οκτωβριανής Επανάστασης' του 1917, κατέδειξε ότι αν δεν ληφθεί υπ' όψιν κάτι τέτοιο, νομοτελειακά μπορεί να οδηγήσει όχι μόνο στην ήττα, αλλά στην ίδια την καταστροφή της παλαιάς τάξης.
Ο νέος ασύμμετρος πόλεμος κατέστησε εγγύτερο το πεδίο της μάχης και την ίδια την μάχη στην ζωή των ανθρώπων όσο ποτέ άλλοτε, είτε πρόκειται για τις γυναίκες που προσλαμβάνονται στα εργοστάσια, είτε πρόκειται για στρατιωτικούς βομβαρδισμούς εναντίον κατοικημένων περιοχών. Η στρατολόγηση, οι αεροπορικές επιδρομές κι η καταγραφή των δεδομένων κατέστησαν ζωτικής σημασίας παράγοντες στο θέατρο του πολέμου. Άνδρες και γυναίκες οι οποίοι προηγουμένως είχαν μείνει ανεπηρέαστοι σε μεγάλο βαθμό απ' τις επιπτώσεις των πολέμων, ήλθαν σ' αντιπαράθεση με επαγγελματίες στρατιώτες 'σ' άλλη γη κι άλλα μέρη', όπως επίσης επηρεάστηκε άμεσα η τύχη τους απ' τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Στην πραγματικότητα, αυτό που άλλαξε, είναι ότι οι ίδιοι άνθρωποι έγιναν ένα με την πρώτη γραμμή. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά σχημάτισαν νέα στρατιωτικά σώματα, ενώ η θέλησή τους να πολεμήσουν και ν' αντισταθούν σε μεγάλη κλίμακα, κατέστη ένα σημαντικό στρατιωτικό περιουσιακό στοιχείο. Αυτή είναι η φύση των πολέμων των ετών 1914-1918 και 1939-1945, καθώς το μέγεθός τους σε εθνική, παγκόσμια και υπό ψυχολογική έννοια και βάσει του κόστους τους απ' την άποψη των απωλειών σε ανθρώπινες ζωές και υλικές καταστροφές, ο πόλεμος δεν θα μπορούσε ποτέ ξανά να θεωρηθεί ως το άθλημα των βασιλιάδων και των ευγενών. Εδώ ταιριάζει γάντι η ρήση του Πρωθυπουργού της Γαλλίας Georges Clemenceau: 'Ο πόλεμος είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να την εμπιστευθούμε στους στρατιωτικούς.
Ο 20ος αιώνας, εν τούτοις, μας διδάσκει πως σ' αυτόν έλαβε χώρα κι η ανάδυση των σύγχρονων μαζικών μέσων (επικοινωνίας). Το 1896 υπήρξε μία πραγματικά μνημειώδης χρονιά, για τον λόγο ότι η ανθρωπότητα έζησε 3 διαφορετικές εξελίξεις προς αυτή την κατεύθυνση. Πρώτα, ο Λόρδος Northcliffe ίδρυσε στη Βρετανία την πρώτη καθημερινή εφημερίδα μαζικής κυκλοφορίας. Την Daily Mail, αποστολή της οποίας ήτο να επιληφθεί της ενημέρωσης της νέας γενιάς των μορφωμένων και των εγγράμματων εργαζόμενων ανθρώπων. Κατόπιν της συντακτικής πράξης του 1870, αλλά και της επακόλουθης βελτίωσης των κοινωνικών συνθηκών, οι απλοί άνθρωποι που εργάζονταν δεν ήταν μονάχα ολοένα και πιο εγγράμματοι, τουναντίον απολάμβαναν των οφέλών των φιλελεύθερων βικτωριανών μεταρρυθμίσεων που τους παρείχαν ολοένα καλύτερες αμοιβές και περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Οι εφημερίδες πρότινος απευθύνονταν σε πολύ περιορισμένο κοινό εγγράμματων ανθρώπων. Είναι γεγονός πως η Daily Mail έσπασε το καλούπι κι οι απομιμήσεις της γρήγορα έκαναν την εμφάνισή τους σ' ολόκληρο τον βιομηχανοποιημένο κόσμο. Στην Αμερική, η εφημερίδα 'Randolph Hearst' πρωτοστάτησε του φαινομένου αυτού που είναι γνωστό ως 'κίτρινη δημοσιογραφία' ή 'κιτρινισμός'. Ωστόσο, πέραν ότι υπήρχαν εκείνοι οι οποίοι δεν επιθυμούσαν να επωφεληθούν των προνομίων της εκπαίδευσης, το 1896 χαρακτηρίστηκε απ' την πρώτη εμπορική προβολή κινηματογραφικής παραγωγής απ' τους αδελφούς Lumière στο Παρίσι (παρ' όλο που υπάρχει διχογνωμία όσον αφορά τους πραγματικούς συντελεστές της και το χρονοδιάγραμμα της εκδήλωσης έως σημείου ιστορικής συζήτησης). Η τάση εκπαίδευσης πηγάζει απ' την επιστημονική περιέργεια για τις μετακινήσεις των άγριων ζώων (οι επιστήμονες που επιθυμούσαν να ερευνήσουν τα πουλιά κατά την πτήση, έτσι ώστε ο άνθρωπος κατάφερε να μιμηθεί τη διαδικασία), σ' όλο τον κόσμο και συχνά χωριστά διεξήγαγαν έρευνες, ώστε μετατράπηκαν τελικά οι κινηματογραφήσεις στα πιο ισχυρά μέσα μαζικής επικοινωνίας κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Το 1896, ένα τρίτο σημαντικό γεγονός έλαβε χώρα, οπόταν ο Ιταλός εφευρέτης Guglielmo Marconi απέδειξε την πρακτικότητα της ασύρματης τηλεγραφίας στην πεδιάδα του Salisbury. Συνεπώς, πρόκειται για μία αξιοσημείωτη χρονιά, καθώς τα κύρια μέσα μαζικής επικοινωνίας, ο τύπος, το ραδιόφωνο, ο κινηματογράφος, έφεραν τη δική τους επανάσταση στον τομέα των επικοινωνιών, κάνοντας ένα κβαντικό άλμα στην εξέλιξη. Ήτο η σύγκλιση 'ολοκληρωτικός πόλεμος' και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που έδωσαν περίοπτη θέση στον πόλεμο της προπαγάνδας κι ανέδειξαν τις επιπτώσεις της στον 20ο αιώνα.
Αρχικά ο αντίκτυπος των νέων μέσων στη διεξαγωγή του πολέμου της προπαγάνδας ήτο σχετικά μικρός. Στον πόλεμο των Boers (1899-1902), τα δημοφιλή μέσα ενημέρωσης έλαβαν όλο και πιο σωβινιστικό χαρακτήρα, καθώς οι μάζες 'μετείχαν' στον πόλεμο και μέσα απ' τα τραγούδια που ακούγονταν στα καμπαρέ. Στην Αμερική, η 'Hearst' πρωτοστάτησε στα σωβινιστικά συνθήματα κατά την διάρκεια του Ισπανο-Αμερικανικού Πολέμου του 1898, με την προτροπή 'Θυμηθείτε το Maine' (ένα αμερικανικό πολεμικό πλοίο το οποίο βυθίστηκε από ισπανικό κατά την έναρξη του πολέμου). Συγκεκριμένα, στις 21:40 της 15ης Φεβρουαρίου του 1898, το πλοίο Maine βυθίστηκε στο λιμάνι της Havana. O Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών McKinley συνέστησε ψυχραιμία, ωστόσο η είδηση του θανάτου 266 ναυτών που επέβαιναν του πολεμικού πλοίου, θορύβησε την κοινή γνώμη που απαιτούσε ταχεία αντίποινα. Ο McKinley άμεσα αιτήθηκε στο Κογκρέσο ένα κονδύλι ύψους 50 εκατομμύρια δολάρια για την άμυνα, το οποίο εξεδόθη ομόφωνα. Παρ' όλο που οι περισσότεροι ηγέτες της Αμερικής θεώρησαν ότι τα αίτια της έκρηξης που οδήγησε στην βύθιση του Maine ήσαν άγνωστα, η πολεμική εμπλοκή της Ισπανίας ήτο αναπόφευκτη. Η ύστατη έκκληση από μέρους των ευρωπαϊκών δυνάμεων, ώστε η Ισπανία να υποχωρήσει στην επικείμενη, τότε, σύγκρουση, δεν απέδωσε καρπούς, καθώς το κλίμα που είχε δημιουργηθεί στο εσωτερικό των Ηνωμένων Πολιτειών ωθούσε μοιραία στην σύγκρουση. Αλλά ήτο ο Ρωσο-Ιαπωνικός πόλεμος του 1905, τον οποίο παρακολούθησαν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον όλες οι πολιτικές και στρατιωτικές αρχές, ώστε να εξακριβωθεί με σαφήνεια ο ρόλος των σύγχρονων μέσων στην έκβαση οιασδήποτε σύγκρουσης μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων.
...συνεχίζεται!
