..jpg)
.jpg)
Ο Αδόλφος Χίτλερ έτρεφε μεγάλο θαυμασμό για την τέχνη. Το αισθητικό μεγαλείο του τρίτου Ράιχ δεν αμφισβητείται από κανέναν. Πολλοί κατηγόρησαν τον Αδόλφο Χίτλερ ως έναν αρχιτέκτονα της παραπλάνησης. Ο Χίτλερ είναι ο άνθρωπος που λασπολογήθηκε όσο κανείς άλλος μέχρι σήμερα. Το 'έγκλημά' του, η κατάργηση της Δημοκρατίας εν ονόματι της πατρίδος. Απ' όποια οπτική κι αν δει κανείς το όλο ζήτημα, θα διαπιστώσει πως ο Αδόλφος Χίτλερ πραγματοποίησε μεταξύ άλλων μια πολιτιστική επανάσταση. Δεν τίθεται σύγκριση με την 'πολιτιστική' επανάσταση του Κόκκινου Μάο.
Η ισοπέδωση μέσα απ' την εξομοίωση των φύσει διαφορετικών ανήκει στους τεθλασμένους κομμουνιστές, όχι στους Εθνικοσοσιαλιστές που υμνούν το διαφορετικό, υπερβαίνοντας το εφικτό. Ο Εθνικοσοσιαλισμός χρήζει βιοθεωρητικής εστίασης. Το πολιτικό στοιχείο τα εμπερικλείει όλα. Ο Χίτλερ υπήρξε λάτρης του ελληνικού κάλλους και ως λάτρης του ωραίου επέβαλε την κυριαρχία της τέχνης, δηλαδή των αισθήσεων, πάνω στην κοινωνία αντί οικονομικών μέτρων που ξεφτίζουν και δεν αποτελούν εγγύηση για την επιβίωση των κοινωνιών, καταπώς οι κομμουνιστές εκθειάζουν την κυριαρχία του χρήματος στις κοινωνικές σχέσεις για χάρη του επιστημονικού υλισμού. Η σχέση που έχουν οι κομμουνιστές με την τέχνη είναι η παροιμιώδης σχέση του ελέφαντα με την μνήμη. Ο κατάλληλος ορισμός της 'δικτατορίας' του: Η πραγμάτωση της τέχνης στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Η αισθητική του τρίτου Ράιχ πολύπλευρη. Οι γλύπτες γνώρισαν την ελευθερία του εκμαγείου, όπως και οι ζωγράφοι την ελευθερία του καμβά τους. Ελάχιστη σημασία έχει η ονομαστική αναφορά των ονομάτων τους, καθώς όσοι διαβάζετε αυτές τις γραμμές είστε κάτι παραπάνω από υποψιασμένοι για ό,τι σχετίζεται με την ακμή των τεχνών και των γραμμάτων στην Γερμανία. Αυτό όσον αφορά την φαιδρή και ανυπόστατη κατηγορία που αποδίδεται στους Εθνικοσοσιαλιστές περί της καύσης των βιβλίων. Οι κομμουνιστές με τις δογματικές υπερβολές τους καίνε τον νου των νέων ανθρώπων και αυτό στην ιστορία είναι ασυγχώρητο ατόπημα. Οι Εθνικοσοσιαλιστές είχαν απόλυτη επίγνωση της πνευματικής μόλυνσης που προξενούσαν οι διεστραμμένες ιδέες τους. Ενδεικτικό της γελοίας προπαγάνδας του αντιφασιστικού κόσμου και της τάσεως ηρωοποιήσεως όσων έκαναν 'αντίσταση' είναι η κινηματογραφική παραγωγή 'The Book Thief' (2013).
Απ' τις αρχές του 1930, ο Χίτλερ, καθότι φιλότεχνος και ζωγράφος ο ίδιος, επέδειξε ιδιαίτερη συμπάθεια για την τέχνη του εκκεντρικού ζωγράφου Σαλβαδόρ Νταλί. Ο σουρεαλιστής ζωγράφος δημιουργούσε 'χειροποίητες ονειρικές φωτογραφίες', όπως δήλωνε. Τις εικόνες των παρ-αισθήσεών του. Το 1922 έγινε δεκτός στην Σχολή Καλών Τεχνών στη Μαδρίτη. Με τους καθηγητές της Σχολής του βρισκόταν σε συνεχή ρήξη. Ο Νταλί αρνιόταν να δώσει τελικές εξετάσεις βροντοφωνάζοντας ότι κανένας καθηγητής δεν ήταν άξιος για να τον κρίνει. Πέρασε από πειθαρχικό με την κατηγορία ότι παρακινούσε τους υπόλοιπους φοιτητές να επαναστατήσουν ενάντια στις αρχές της σχολής. Τον απέβαλαν για ένα χρόνο. Λίγο αργότερα φυλακίστηκε για παραπάνω από 1 μήνα για αναρχισμό. 'Το χειρότερο πράγμα είναι η ελευθερία. Η ελευθερία οιασδήποτε μορφής είναι ότι χειρότερο για τη δημιουργικότητα'. Ο Νταλί πέρασε δύο μήνες σε φυλακή της Ισπανίας, ενώ αυτοί οι δύο μήνες ήταν, σύμφωνα με τον ίδιον, οι πιο χαρούμενες στιγμές στη ζωή του. Δεν μπορούσε να περιορίσει τον εαυτό του στα πραγματικά του όρια και είχε μεγάλη ανάγκη να το κάνουν άλλοι για αυτόν. Ο Νταλί δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του. Το ίδιο συνέβη με όλους τους μεγάλους σουρρεαλιστές που δεν απέκτησαν ποτέ πτυχίο από τις Καλές Τέχνες.
Ο υπερρεαλισμός ή σουρρεαλισμός προέρχεται απ' τις γαλλικές λέξεις sur (δλδ. επάνω) και réalisme (δλδ. ρεαλισμός, πραγματικότητα). Στα ελληνικά θα μπορούσε να αποδοθεί 'πάνω ή πέρα από την πραγματικότητα'. Άνθισε στη Γαλλία στις αρχές του 20ου αιώνα. Ως επαναστατικό κίνημα, επιδίωξε ριζοσπαστικές αλλαγές στο χώρο της τέχνης και της σκέψης γενικότερα, ασκώντας επίδραση σε μεταγενέστερες γενιές καλλιτεχνών. Τα μέλη του πρότειναν μία ευρύτερη αναθεώρηση των αξιών, σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής, στηριζόμενοι στις ψυχαναλυτικές θεωρίες του Φρόυντ και στα πολιτικά ιδεώδη του Μαρξισμού. Κύριο μέσο έκφρασης τόσο στη λογοτεχνία όσο και τις εικαστικές τέχνες, ο 'αυτοματισμός', ο οποίος υποδήλωνε πως ότι τους ερχόταν αυτόματα συνειρμικά στο νου, αυτό κινεί το χέρι τους ώστε να καταγραφεί. Επιδιώκαν τη διερεύνηση του ασυνειδήτου, την πλήρη απελευθέρωση της φαντασίας 'μέσα απ' την απουσία κάθε ελέγχου απ' την λογική'. Οι καλλιτέχνες που διαμόρφωσαν το εν λόγω κίνημα και ανάλογα κινήματα και ρεύματα καταγράφηκαν στο πρώτο 'Μανιφέστο του Υπερρεαλισμού' (1924) που ανήκει στον Αντρέ Μπρετόν. Ήδη απ' το 1938 στο Λονδίνο, ο Νταλί είχε συναντήσει τον πατέρα της σύγχρονης ψυχανάλυσης, τον Φρόυντ, τον οποίον και εθαύμαζε απεριόριστα, κατά τον ίδιο τρόπο που εξέφραζε τον ενθουσιασμό του στο πρόσωπο του Αδόλφου Χίτλερ. Τον ονειρευόταν, τον θαύμαζε.
Ο υπερρεαλισμός ή σουρρεαλισμός προέρχεται απ' τις γαλλικές λέξεις sur (δλδ. επάνω) και réalisme (δλδ. ρεαλισμός, πραγματικότητα). Στα ελληνικά θα μπορούσε να αποδοθεί 'πάνω ή πέρα από την πραγματικότητα'. Άνθισε στη Γαλλία στις αρχές του 20ου αιώνα. Ως επαναστατικό κίνημα, επιδίωξε ριζοσπαστικές αλλαγές στο χώρο της τέχνης και της σκέψης γενικότερα, ασκώντας επίδραση σε μεταγενέστερες γενιές καλλιτεχνών. Τα μέλη του πρότειναν μία ευρύτερη αναθεώρηση των αξιών, σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής, στηριζόμενοι στις ψυχαναλυτικές θεωρίες του Φρόυντ και στα πολιτικά ιδεώδη του Μαρξισμού. Κύριο μέσο έκφρασης τόσο στη λογοτεχνία όσο και τις εικαστικές τέχνες, ο 'αυτοματισμός', ο οποίος υποδήλωνε πως ότι τους ερχόταν αυτόματα συνειρμικά στο νου, αυτό κινεί το χέρι τους ώστε να καταγραφεί. Επιδιώκαν τη διερεύνηση του ασυνειδήτου, την πλήρη απελευθέρωση της φαντασίας 'μέσα απ' την απουσία κάθε ελέγχου απ' την λογική'. Οι καλλιτέχνες που διαμόρφωσαν το εν λόγω κίνημα και ανάλογα κινήματα και ρεύματα καταγράφηκαν στο πρώτο 'Μανιφέστο του Υπερρεαλισμού' (1924) που ανήκει στον Αντρέ Μπρετόν. Ήδη απ' το 1938 στο Λονδίνο, ο Νταλί είχε συναντήσει τον πατέρα της σύγχρονης ψυχανάλυσης, τον Φρόυντ, τον οποίον και εθαύμαζε απεριόριστα, κατά τον ίδιο τρόπο που εξέφραζε τον ενθουσιασμό του στο πρόσωπο του Αδόλφου Χίτλερ. Τον ονειρευόταν, τον θαύμαζε.
Ο Νταλί έκρινε πως η φύση είναι ταυτόσημη του πολέμου και του περιορισμού της ελευθερίας, ώστε να διαιωνιστεί η ίδια η ζωή. Παρ' όλο που ο ίδιος δήλωνε απολίτικος, οι σουρρεαλιστές των συντεχνιών φρόντισαν να του προσάψουν μύδρους για τον θαυμασμό που έτρεφε για την εξάπλωση του πολεμικού πνεύματος. Ο Νταλί προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων στην πολιτική ορθότητα τέχνη του καιρού του. Με τον πολυσυζητημένο πίνακά του 'The Enigma of Hitler' (1939) προξένησε τσουνάμι στους καλλιτεχνικούς κύκλους της πεφωτισμένης εστέτ. Η εξήγηση που έδωσε ο ίδιος για τον πίνακα αυτό αφορούσε ένα όνειρο με πρωταγωνιστή την ομβρέλα του Βρετανού Συντηρητικού Neville Chamberlain να μετατρέπεται σε νυχτερίδα. Η νυχτερίδα του προκαλούσε από μικρή ηλικία ιδιαίτερο φόβο. Το τηλέφωνο που απεικονίζεται στον πίνακα ήταν εργαλείο στην ζωγραφική του Νταλί, το οποίο υπάρχει στον πίνακά του 'The Mountain Lake' (1938). Το επιστόμιο στον πίνακα φαίνεται να έχει μεταλλαχθεί σε απειλητικά νύχια αστακού, συμβολικό του κινδύνου των χρόνων που συνέπεσαν με την έναρξη του μεγάλου πολέμου. Το τηλέφωνο που κρέμεται από ένα κομμένο κλαδί ελιάς σηματοδοτεί το θάνατο της ελπίδας, την ζωή που σβήνει. Ο πίνακας φανερώνει ζοφερές συνθήκες, προμηνύοντας τον ερχομό μιας σαρωτικής καταιγίδας. Ο Νταλί είχε την ενόραση πως επίκειτο η καταιγίδα του πολέμου που πρωτοποριακά συμβολιζόταν μέσα απ' την διαρραγή της επικοινωνίας των Χίτλερ και Chamberlain. Παρά την ελάχιστα, μπορεί να πει κανείς, κολακευτική απεικόνιση του Χίτλερ που αναπαριστάται να αναμιγνύεται σε ένα βρώμικο πιάτο με φασόλια και μια στάλα σε κοντινή απόσταση απ' την εικόνα του, σχεδόν απειλητικά από πάνω της, γεννούν τους ανάλογους αμφίσημους συμβολισμούς. Εξ ου και η ονομασία του πίνακα του Νταλί 'Το Αίνιγμα του Χίτλερ'. Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, ο Νταλί μαζί με τον Ισπανό κινηματογραφιστή Luis Buñuel κυκλοφόρησαν το φίλμ 'L’age d’or' ('Η Χρυσή Εποχή'). Το μήνυμα εναντίον του Καθολικισμού και του Συντηρητισμού που τον διέπει δεν έτυχε θετικής αποδοχής απ' την ισπανική κοινωνία.
Οι Ισπανοί Εθνικιστές εμπόδισαν την προβολή του οπουδήποτε αυτό επιχειρήθηκε, ενώ όχι μοναχά στράφηκαν εναντίων των έργων του ίδιου του Νταλί, όπου αυτά εκτίθεντο, αλλά και εναντίων των σουρεαλιστών επί του συνόλου. Η φήμη του Νταλί γιγαντωνόταν μέσα απ' την πρόκληση. Στον επίμαχο πίνακα, ο Νταλί αναπαριστά τον Χίτλερ με μια ζωντανή φωτογραφία που ξεχωρίζει στον χρωματισμό απ' τα υπόλοιπα μοτίβα. Το πιάτο είναι σχεδόν αμφιθεατρικό, έχοντας τον Χίτλερ σε ένα σημείο απ' το οποίο θα μπορούσε να συμπαρασέρνει με τον χειμαρρώδη λόγο του τα πλήθη. Τα φασόλια που συνδέονται με το δέντρο συμβολίζουν την παρακμή της ζωής ή ακόμα τον θάνατο της ειρηνευτικής διαδικασίας. Η στάλα που κρέμεται πάνω απ' το πιάτο μπορεί να είναι από σταγόνα νερού που συμβολίζει την μη ξηρασία-την γονιμότητα που απειλείται, μέχρι ένα δάκρυ που βγαίνει μέσα απ' το ακουστικό του τηλεφώνου συμβολίζοντας την επικοινωνία των Χίτλερ και Chamberlain. Η γυναικεία φιγούρα που διαφαίνεται με μια σκιερή σιλουέτα αναπαριστά την κοινωνία, την θηλυκή ελπίδα. Η ομβρέλα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η γυναίκα (ως κοινωνία) βρίσκεται ένα βήμα προτού πιάσει την ομβρέλα, καθώς αυτή στέκεται ανάμεσα στην γυναίκα (τη μάζα) που τείνει να προσεγγίσει το πορτραίτο του Χίτλερ, να πεισθεί απ' τον λόγο του και να τον ακολουθήσει. Δύο δυσοίωνες νυχτερίδες κουρνιάζουν σε τυχαία στάση, καθώς η νυχτερίδα κατά πάσα πιθανότητα συμβολίζει τον τυφλό δογματισμό του Chamberlain, ώστε να δει τι επίκειτο να συμβεί κατόπιν του ναυαγίου των συνομιλιών.
Η λατρεία του Νταλί για τον Χίτλερ κορυφώθηκε μετά το πέρας του πολέμου, όταν ζωγράφισε τα αμφιλεγόμενα έργα του 'Metamorphosis of Hitler’s Face into a Moonlit Landscape with Accompaniment' (1958) και Hitler Masturbating (1973). Ο Νταλί διαχώρισε τη θέση του απ' τους Σουρεαλιστές. Μεταπολεμικά αυτός ο διαχωρισμός κατέστη εντονότερος, καθώς στις μέρες μας έλαβε την μορφή πολιτικής στράτευσης διαμέσου της τέχνης. Οι καλλιτέχνες σε ολόκληρο τον κόσμο εκφράζουν σχεδόν κατ' αποκλειστικότητα τις ιδιαίτερες πολιτικές πεποιθήσεις τους μέσα απ' την τέχνη. Οτιδήποτε πέραν αυτού είναι ένα ψέμα! Ενάντια στην στρατευμένη τέχνη προτάσσουμε την ανυπότακτη τέχνη του συγκινησιακού απρόβλεπτου μιας 'αναίμακτης' επανάστασης. Της τέχνης που δεν υποτάσσεται ποτέ και σε κανέναν!
Οι Ισπανοί Εθνικιστές εμπόδισαν την προβολή του οπουδήποτε αυτό επιχειρήθηκε, ενώ όχι μοναχά στράφηκαν εναντίων των έργων του ίδιου του Νταλί, όπου αυτά εκτίθεντο, αλλά και εναντίων των σουρεαλιστών επί του συνόλου. Η φήμη του Νταλί γιγαντωνόταν μέσα απ' την πρόκληση. Στον επίμαχο πίνακα, ο Νταλί αναπαριστά τον Χίτλερ με μια ζωντανή φωτογραφία που ξεχωρίζει στον χρωματισμό απ' τα υπόλοιπα μοτίβα. Το πιάτο είναι σχεδόν αμφιθεατρικό, έχοντας τον Χίτλερ σε ένα σημείο απ' το οποίο θα μπορούσε να συμπαρασέρνει με τον χειμαρρώδη λόγο του τα πλήθη. Τα φασόλια που συνδέονται με το δέντρο συμβολίζουν την παρακμή της ζωής ή ακόμα τον θάνατο της ειρηνευτικής διαδικασίας. Η στάλα που κρέμεται πάνω απ' το πιάτο μπορεί να είναι από σταγόνα νερού που συμβολίζει την μη ξηρασία-την γονιμότητα που απειλείται, μέχρι ένα δάκρυ που βγαίνει μέσα απ' το ακουστικό του τηλεφώνου συμβολίζοντας την επικοινωνία των Χίτλερ και Chamberlain. Η γυναικεία φιγούρα που διαφαίνεται με μια σκιερή σιλουέτα αναπαριστά την κοινωνία, την θηλυκή ελπίδα. Η ομβρέλα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η γυναίκα (ως κοινωνία) βρίσκεται ένα βήμα προτού πιάσει την ομβρέλα, καθώς αυτή στέκεται ανάμεσα στην γυναίκα (τη μάζα) που τείνει να προσεγγίσει το πορτραίτο του Χίτλερ, να πεισθεί απ' τον λόγο του και να τον ακολουθήσει. Δύο δυσοίωνες νυχτερίδες κουρνιάζουν σε τυχαία στάση, καθώς η νυχτερίδα κατά πάσα πιθανότητα συμβολίζει τον τυφλό δογματισμό του Chamberlain, ώστε να δει τι επίκειτο να συμβεί κατόπιν του ναυαγίου των συνομιλιών.
Η λατρεία του Νταλί για τον Χίτλερ κορυφώθηκε μετά το πέρας του πολέμου, όταν ζωγράφισε τα αμφιλεγόμενα έργα του 'Metamorphosis of Hitler’s Face into a Moonlit Landscape with Accompaniment' (1958) και Hitler Masturbating (1973). Ο Νταλί διαχώρισε τη θέση του απ' τους Σουρεαλιστές. Μεταπολεμικά αυτός ο διαχωρισμός κατέστη εντονότερος, καθώς στις μέρες μας έλαβε την μορφή πολιτικής στράτευσης διαμέσου της τέχνης. Οι καλλιτέχνες σε ολόκληρο τον κόσμο εκφράζουν σχεδόν κατ' αποκλειστικότητα τις ιδιαίτερες πολιτικές πεποιθήσεις τους μέσα απ' την τέχνη. Οτιδήποτε πέραν αυτού είναι ένα ψέμα! Ενάντια στην στρατευμένη τέχνη προτάσσουμε την ανυπότακτη τέχνη του συγκινησιακού απρόβλεπτου μιας 'αναίμακτης' επανάστασης. Της τέχνης που δεν υποτάσσεται ποτέ και σε κανέναν!
Η ΤΕΧΝΗ ΕΙΝΑΙ ΑΜΟΡΑΛΙΣΜΟΣ. Ο ΑΜΟΡΑΛΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΕΧΝΗ!
ΠΑΝΩ ΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ, ΚΑΤΩ ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ!
