Πρωτότυπος τίτλος 'George Orwell: What is Fascism?, 1η Δημοσίευση από το ακροαριστερό περιοδικό 'Tribune' του Λονδίνο στη Μεγάλη Βρετανία το 1944, αναδημοσιεύτηκε στον τόμο 'The Collected Essays, Journalism and Letters of George Orwell' το 1968.
Nα μελετηθούν συνδυαστικά με την παραπομπή στον σύνδεσμο. Ο George Orwell θεωρείται από πολλούς οπαδός της δημοκρατίας, του αντιφασισμού, του διεθνιστικού σοσιαλισμού, όχι όμως εχθρός του πατριωτισμού και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Κείμενά του όπως 'H πατρίδα μου, δεξιά ή αριστερά' (1940), 'Το μέλλον μίας κατεστραμμένης Γερμανίας' (1945), 'Ποιοί είναι τελικά οι Εγκληματίες Πολέμου' (1943), 'Αντισημιτισμός στη Βρετανία' (1945), διαψεύδουν και εκθέτουν όσους βιάζονται να αποδώσουν χαρακτηρισμούς. Λίγο παραπάνω μελέτη δεν βλάπτει...
Σε σχέση με τα αναπάντητα ερωτήματα του καιρού μας, ίσως το σημαντικότερο αυτών είναι: 'Τι είναι Φασισμός;'.
Μία εταιρεία δημοσκοπήσεων στην Αμερική υπέβαλε μόλις πρόσφατα το ανωτέρω ερώτημα σε εκατό διαφορετικούς ανθρώπους, και οι απαντήσεις που έλαβαν, κυμάνθηκαν μεταξύ 'καθαρής δημοκρατίας' και 'καθαρής δαιμονοποίησης'. Σε αυτή την χώρα εάν ζητήσετε στον μέσο σκεπτόμενο άνθρωπο να σας δώσει έναν ορισμό, περί του τί είναι Φασισμός, αυτός θα σας απαντήσει δείχνοντας κατά βάση προς το μέρος των καθεστώτων της Γερμανίας και της Ιταλίας. Ωστόσο αυτό δεν είναι τόσο ενδεικτικό, διότι ακόμα και τα εξέχοντα φασιστικά καθεστώτα διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των, τόσο προς τη δομή όσο την ιδεολογία τους.
Δεν είναι εύκολο, επί παράδείγματι. να εντάξουμε στο ίδιο πλαίσιο την Γερμανία και την Ιαπωνία, και ακόμα δυσκολότερο ορισμένα μικρότερα κράτη που χαρακτηρίζονται φασιστικά. Υποτίθεται συνήθως, επί παραδείγματι, ότι ο φασισμός είναι εγγενώς πολεμοχαρής, ότι αναπτύσσεται σε μία ατμόσφαιρα πολεμικής υστερίας και μπορεί να λύσει τα οικονομικά προβλήματά του μονάχα με μία πολεμική προετοιμασία ή με ξένες κατακτήσεις. Τοιούτο σαφώς δεν ισχύει, επί παραδείγματι, στην περίπτωση της Πορτογαλίας ή στις διάφορες στρατιωτικές δικτατορίες της Λατινικής Αμερικής. Ή επίσης, αυτό που υποτίθεται πως είναι ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του φασισμού είναι ο αντισημιτισμός, δεν ισχύει καθώς ορισμένα φασιστικά κινήματα δεν είναι αντισημιτικά. Επί σειρά ετών ατέλειωτες διαμάχες διανοούμενων στα αμερικανικά περιοδικά, οι οποίες δεν κατέληξαν εάν ο Φασισμός είναι ή όχι μία μορφή καπιταλισμού. Εντούτοις, όταν χρησιμοποιούμε τον όρο 'Φασισμός' στη Γερμανία ή την Ιαπωνία ή την Ιταλία του Μουσολίνι, γνωρίζουμε πολύ γενικά τι εννοούμε με αυτόν. Επαφίεται της εσωτερικής πολιτικής ότι αυτή η λέξη έχει χάσει και την τελευταία ικμάδα της σημασίας της.
Εάν παρακολουθήσετε τον Τύπο, θα διαπιστώσετε ότι δεν υπάρχει σχεδόν καμιά ομάδα ανθρώπων– ουσιαστικά κανένα πολιτικό κόμμα ή οργανωμένο κοινωνικό σώμα οποιουδήποτε είδους– που δεν έχει καταγγελθεί σαν 'φασιστικό' στη διάρκεια των δέκα προηγούμενων ετών. Εδώ δεν μιλώ για τη λεκτική χρήση του όρου 'φασίστας'. Ομιλώ για αυτό που έχω δει στον Τύπο. Έχω δει τις λέξεις 'συμπαθών τους φασίστες' ή «φασιστικών τάσεων' ή απλώς καθαρά 'φασίστας', να αποδίδονται με όλη τη σοβαρότητα για τις εξής κοινωνικές ομάδες:
Συντηρητικοί: Όλοι οι Συντηρητικοί, πασιφιστές ή μη, θεωρούνται αμφότεροι ότι διάκεινται υπέρ του Φασισμού. Ότι το καθεστώς της διοικούσας 'Βρετανική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών' θεωρείται σχεδόν πανομοιότυπο του Ναζισμού. Οργανισμοί τις οποίες κάποιος μπορεί να αποκαλέσει πατριωτικές και παραδοσιακές βαφτίζονται ως 'κρυπτο-φασιστικές' ή 'φασιστικής νοοτροπίας'. Παραδείγματα είναι οι πρόσκοποι, η Μητροπολιτική Αστυνομία, η M.I.5 (Βρετανική Μυστική Υπηρεσία), η Βρετανική Λεγεώνα. Μία άλλη βασική φράση κλειδί είναι: 'τα δημόσια σχολεία εκθρέφουν το Φασισμό'.
Σοσιαλιστές: Οι αμύντορες ενός παλαιομοδίτικου καπιταλισμού (επί παραδείγματι, ο Sir Ernest Benn) επιμένουν ότι Σοσιαλισμός και Φασισμός είναι ένα και το αυτό. Ορισμένοι Καθολικοί λόγιοι επιμένουν ότι οι Σοσιαλιστές υπήρξαν εκ των βασικών συνεργατών των Ναζί στις κατακτημένες χώρες. Η ίδια μομφή αποδίδεται από διαφορετική γωνία από την άκρα αριστερά του Κομμουνιστικού Κόμματος. Την περίοδο 1930-1935, η εφημερίδα 'Daily Worker' χαρακτήριζε σε τακτική βάση το Εργατικό Κόμμα ως 'Φασίστες Εργάτες'. Αυτό απηχούσε την άποψη των Ακροαριστερών εξτρεμιστών, όπως οι Αναρχικοί. Κάποιοι Ινδοί Εθνικιστές θεωρούν ότι τα βρετανικά συνδικάτα είναι φασιστικές οργανώσεις.
Κομμουνιστές: Οι ανήκοντες σε μία αξιοσημείωτη δεξαμενή σκέψης (επί παραδείγματι, Rauschning, Peter Drucker, James Burnham, F. A. Voigt), αρνούνται να διακρίνουν ανάμεσα στα καθεστώτα των Ναζί και Σοβιέτ, και ισχυρίζονται ότι οι Φασίστες και οι Κομμουνιστές επί του συνόλου αποσκοπούν περίπου στον ίδιο στόχο και ακόμη είναι σε κάποιο βαθμό ίδιοι άνθρωποι. Διάφοροι ηγέτες έχουν αναφερθεί στην ΕΣΣΔ στους προπολεμικούς 'Times' ως μία 'φασιστική χώρα'. Από διαφορετική οπτική γωνία το ίδιο λένε οι Αναρχικοί και οι Τροτσκιστές.
Τροτσκιστές: Οι Κομμουνιστές μέμφονται τους Τροτσκιστές, επί παραδείγματι την ίδια την οργάνωση του Τρότσκι, ότι υπήρξε έμμισθη κρυπτο-φασιστική οργάνωση των Ναζί. Αυτή η άποψη κυριαρχούσε στη διάρκεια του Λαϊκού Μετώπου. Η ακροδεξιά των Κομμουνιστών αποδίδει την ίδια μομφή σε όλες τις φράξιες της Αριστεράς, π.χ στην 'Common Wealth' ή το Ανεξάρτητο Εργατικό Κόμμα.
Καθολικοί: Έξω από τις γραμμές της, η Καθολική Εκκλησία, σχεδόν σε παγκόσμια κλίμακα θεωρείται υπέρμαχος του Φασισμού, τόσο αντικειμενικά όσο και υποκειμενικά.
Αντιπολεμικοί: Οι πασιφιστές και άλλοι που τάσσονται κατά του πολέμου συχνά κατηγορούνται όχι μονάχα ότι διευκολύνουν τις δυνάμεις του Άξονα, αλλά ότι εμφορούνται ελαφρώς από φιλο-φασιστικά αισθήματα.
Φιλοπόλεμοι: Οι αντιπολεμικοί συχνά αιτιολογούν την στάση τους με τον ισχυρισμό ότι ο βρετανικός ιμπεριαλισμός είναι χειρότερος του Ναζισμού, και εξ αυτού συχνά αποδίδουν τον όρο 'Φασίστας' σε οποιονδήποτε επιθυμεί μία στρατιωτική επιτυχία. Οι θιασώτες της Λαϊκής Συμφωνίας (1941) έφτασαν να ισχυριστούν ότι η προθυμία της αντίστασης σε μία ενδεχόμενη εισβολή των Ναζί ήταν σημάδι φασιστικής συμπάθειας. Η 'Home Guard' ('ή αλλιώς 'Local Defence Volunteers') χαρακτηρίστηκε ως φασιστική οργάνωση από ιδρύσεώς της. Επιπρόσθετα, η αριστερά επί του συνόλου τείνει να εξισώσει τον μιλιταρισμό με τον Φασισμό. Εν κρυπτώ οι πολιτικά ανήσυχοι στρατιώτες, σχεδόν πάντοτε, αναφέρονται στους ανώτερούς τους ως 'φασιστικής νοοτροπίας' άτομα ή 'γεννημένους Φασίστες'. Τα στρατιωτικά σχολεία, η καλογυαλισμένη στολή, ο στρατιωτικός χαιρετισμός θεωρείται πως επί του συνόλου συμβάλλουν στον εκφασισμό. Πριν τον πόλεμο, να ενταχθεί κανείς στους Εθνοφρουρούς θεωρείτο σημάδι φασιστικής τάσεως. Η κατάταξη και η ιδέα περί ενός επαγγελματικού στρατού καταγγέλλονται αμφότερα ως φασιστικά φαινόμενα.
Εθνικιστές: Ο Εθνικισμός σε παγκόσμια κλίμακα λογίζεται ως έμφυτος Φασισμός, ωστόσο αυτό ισχύει μονάχα για τα αντίστοιχα εθνικά κινήματα που συμβαίνει να αποδοκιμάζονται από τον εκάστοτε ομιλητή. Ο Αραβικός εθνικισμός, ο Πολωνικός εθνικισμός, ο Φινλανδικός εθνικισμός, το Κόμμα του Ινδικού Κογκρέσο, η Μουσουλμανική Λίγκα, ο Σιωνισμός, ακόμα κι ο Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός, όλοι τους περιγράφονται ως Φασίστες, ωστόσο όχι από τον ίδιο κόσμο.
Θα σχηματιστεί η εντύπωση ότι, κατά τον τρόπο που χρησιμοποιείται, ο όρος 'Φασισμός' είναι σχεδόν μία κενολογία. Στις συζητήσεις, φυσικά, χρησιμοποιείται με μεγαλύτερη αβρότητα από ότι στο χαρτί. Υπήρξα αυτήκοος να χρησιμοποιείται, ώστε να περιγράψει τους αγρότες, τους καταστηματάρχες, την Κοινωνική Πίστωση, τη σωματική τιμωρία, το κυνήγι της αλεπούς, την ταυρομαχία, την Επιτροπή του 1922, την Επιτροπή του 1941, τον Κίπλινγκ, τον Γκάντι, τον Τσιαν Κάι-Σεκ, την ομοφυλοφιλία, τις ραδιοφωνικές εκπομπές του Τζον Πρίστλεϋ, τους ξενώνες νεότητας, την αστρολογία, τις γυναίκες, τα σκυλιά και δεν ξέρω εγώ τι άλλο.
Ωστόσο, κάτω από όλο αυτή τη σύγχυση, υποβόσκει ένα είδος κρυμμένου νοήματος. Πρώτον, είναι ξεκάθαρο ότι υπάρχουν πολύ σημαντικές διαφορές, ορισμένες είναι εύκολο να τις επισημάνουμε και άλλες όχι εύκολο να τις επεξηγήσουμε, μεταξύ των καθεστώτων που ονομάζονται Φασιστικά και εκείνων που ονομάζονται Δημοκρατικά. Δεύτερον, εάν 'Φασίστας' σημαίνει 'ο συμπαθών προς τον Χίτλερ', ορισμένες από τις κατηγορίες που έχω αναφέρει πρωτύτερα, προφανώς είναι δικαιολογημένες πολύ περισσότερο από ότι άλλες. Τρίτον, ακόμα και όσοι απερίσκεπτα εκτοξεύουν τον χαρακτηρισμό 'Φασίστας' προς κάθε κατεύθυνση, τον φιλοδωρούν σε κάθε περίπτωση με μία συναισθηματική έννοια. Με τον όρο 'Φασισμός' εννοούν, χονδροειδώς, κάτι σκληρό, αδίστακτο, αλαζονικό, σκοταδιστικό, αντι-φιλελεύθερο και ενάντια στην εργατική τάξη. Εκτός από έναν σχετικά μικρό αριθμό υποστηρικτών του, σχεδόν κάθε Άγγλος θα δεχόταν τη λέξη 'τραμπούκος' ως συνώνυμο του 'φασίστας'. Αυτός ο όρος πλησιάζει περισσότερο τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούν οι περισσότεροι αυτή την τόσο πολύ παραποιημένη λέξη.
Ωστόσο, ο Φασισμός είναι ένα ακόμα πολιτικό και οικονομικό σύστημα. Γιατί, λοιπόν, δεν έχουμε μία ξεκάθαρη και καθολικά αποδεκτή ερμηνεία αυτού; Αλίμονο! δεν πρέπει να προβούμε σε κάτι τέτοιο-όχι ακόμα, τουλάχιστον. Να εξηγήσω το γιατί θα μου έπαιρνε πολύ χρόνο, ωστόσο αυτό οφείλεται στο αδύνατον να ερμηνεύσουμε τον Φασισμό ικανοποιητικά δίχως να προβούμε σε παραδοχές που ούτε οι ίδιοι οι Φασίστες, ούτε οι Συντηρητικοί, ούτε οι Σοσιαλιστές κανενός χρωματισμού, προθυμοποιούνται να κάνουν. Το μόνο που μπορεί να κάνει κάποιος προς το παρόν είναι να χρησιμοποιεί αυτό τον όρο με ένα ορισμένο βαθμό προσοχής και να μην τον υποβαθμίζει, όπως γίνεται συνήθως, στο επίπεδο μιας βλαστήμιας.
Προτεινόμενος σύνδεσμος: Ε/Σ Ολική Αντίσταση 'George Orwell και Αντισημιτισμός'
https://www.scribd.com/doc/
George Orwell / Το μέλλον μίας κατεστραμμένης Γερμανίας (1945)
Με δεδομένο ότι η προσχεδιασμένη καταστροφή της Γερμανίας από τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς σταδιακά απογυμνώνεται, προκύπτουν τρία σχόλια που σχεδόν οποιοσδήποτε παρατηρητής καλείται να κάνει. Το πρώτο είναι: 'Οι άνθρωποι στην πατρίδα δεν έχουν καμία γνώση αυτού'. Το δεύτερον είναι: 'Είναι ένα θαύμα ότι αυτοί οι άνθρωποι πήγαν να πολεμήσουν'. Και το τρίτον είναι 'Σκεφτείτε μονάχα το συνολικό έργο της ανοικοδόμησης!'
Είναι γεγονός ότι το μέγεθος των καταστροφών από τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς εναντίον της Γερμανίας δεν έχει γίνει ακόμα αντιληπτό σε αυτή την χώρα και το μερίδιο ευθύνης που μας αναλογεί στο σπάσιμο της αντίστασης των Γερμανών είναι ενδεχομένως κατά πολύ υποτιμημένο. Είναι δύσκολο να παραθέσουμε με ακρίβεια τον απολογισμό του αεροπορικού πολέμου και ο μέσος πολίτης μπορεί να δικαιολογηθεί ενθυμούμενος πώς αυτό που έχουμε κάνει στην Γερμανία κατά τα τελευταία τέσσερα χρόνια είναι απλώς το ίδιο με αυτό που είχαν κάνει σε εμάς το 1940. Αλλά αυτό το σφάλμα, το οποίο συναντάται πολύ περισσότερο στις Ηνωμένες Πολιτείες, εγκυμονεί έναν δυνητικό κίνδυνο, και οι έντονες διαμαρτυρίες για τους ανεξέλεγκτους βομβαρδισμούς που επικαλούνται οι πασιφιστές και οι ανθρωπιστές έχουν απλώς προκαλέσει σύγχυση στο όλο ζήτημα. Οι βομβαρδισμοί δεν είναι απλώς κάτι απάνθρωπο. Ο πόλεμος καθαυτός είναι απάνθρωπος και το βομβαρδιστικό, που χρησιμοποιείται για να παραλύσει την βιομηχανία και τις συγκοινωνίες, είναι ένα σχετικά νομιμοποιημένο όπλο. Είτε 'φυσιολογικός', είτε 'θεμιτός' βαφτιστεί, ο πόλεμος είναι απλώς ένα καταστροφικό μέσο που μετατρέπει σε άψυχα αντικείμενα και κατ' αναλογία σε κόστος τις ανθρώπινες ζωές.
Επιπλέον, μία βόμβα σκοτώνει μία τυχαία κατανομή του πληθυσμού, ανεξάρτητα αν οι άνδρες που σκοτώθηκαν στην μάχη είναι αναλογικά αυτοί που η κοινότητα δύναται τουλάχιστον να δικαιολογήσει ως απώλειες. Ο βρετανικός λαός ουδέποτε αισθάνθηκε συμφιλιωμένος με την ιδέα των βομβαρδισμών αμάχων και δίχως αμφιβολία θα είναι αρκετά ελεήμωνες απέναντι στους Γερμανούς απόταν θα έχουν ηττηθεί ολοκληρωτικά· αλλά αυτό που ακόμα δεν έχουν κατανοήσει-χάρη στην δική τους συγκριτική ασυλία-είναι η φοβερή καταστροφικότητα του σύγχρονου πολέμου και η μακρά περίοδος εξαθλίωσης που τώρα τίθεται επί τάπητος για τον κόσμο επί του συνόλου.
Να βαδίσεις μέσα στις ερειπωμένες πόλεις της Γερμανίας συνεπάγεται να αισθανθείς μία πραγματική αμφιβολία για την συνέχεια του πολιτισμού. Αρκεί να θυμηθεί κανείς ότι δεν ήταν μονάχα η Γερμανία αυτή που βομβαρδίστηκε. Η ίδια ερήμωση εκτείνεται, εν πάση περιπτώσει, σε αξιοσημείωτη έκταση, σε όλη τη διαδρομή από τις Βρυξέλλες μέχρι το Στάλινγκραντ. Και οπουδήποτε επί εδάφους έλαβαν χώρα μάχες, η καταστροφή είναι ακόμα μεγαλύτερη. Στα 300 μίλια ή κάτι που μεσολαβούν ανάμεσα στον Μάρνη και τον Ρήνο δεν θα συναντήσετε έστω μία γέφυρα ή αερογέφυρα που να μην έχει ανατιναχθεί.
Ακόμα και στην Αγγλία είμαστε ενήμεροι ότι χρειαζόμαστε τρία εκατομμύρια σπίτια, ότι η πιθανότητα κατασκευής τους σε εύλογο χρονικό διάστημα είναι κάτι παραπάνω από ισχνή. Όμως πόσα σπίτια θα χρειαστούν η Γερμανία, ή η Πολωνία ή η ΕΣΣΔ, ή η Ιταλία; Οπόταν αναλογιστεί κανείς την τεράστια προσπάθεια που απαιτείται για την ανοικοδόμηση των εκατοντάδων ευρωπαϊκών πόλεων, τότε θα συνειδητοποιήσει ότι μία μακρά περίοδος πρέπει να μεσολαβήσει προτού αποκαταστήσουμε ακόμη και τα πρότυπα διαβίωσης του 1939.
Ακόμα δεν γνωρίζουμε την συνολική έκταση της καταστροφής που έχει υποστεί η Γερμανία, αλλά αν κρίνουμε από τις περιοχές που έχουν ισοπεδωθεί μέχρι σήμερα, είναι δύσκολο να πιστέψουμε στην δύναμη των Γερμανών να καταβάλουν οποιουδήποτε είδους αποζημίωση, είτε σε προϊόντα ή στην εργασία. Απλώς και μόνον για να στεγαστούν ξανά οι Γερμανοί, να τεθούν τα γκρεμισμένα εργοστάσιά τους ξανά σε λειτουργία, και να σωθεί η γερμανική γεωργία από την κατάρρευση μιας και οι ξένοι εργάτες θα έχουν απελευθερωθεί, θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν όλο το εργατικό δυναμικό που οι Γερμανοί μπορούν να διαθέσουν. Εάν, όπως έχει σχεδιαστεί, εκατομμύρια εξ αυτών απελαθούν για το έργο της ανασυγκρότησης, η ανάκαμψη της ίδιας της Γερμανίας θα είναι ακόμη πιο αργή. Μετά τον τελευταίο πόλεμο, η αδυναμία καταβολής ικανοποιητικών πολεμικών αποζημιώσεων έγινε κατανοητό, ωστόσο αυτό που δεν έγινε γενικά κατανοητό είναι ότι η εξαθλίωση κάθε χώρας επενεργεί δυσμενώς για τον κόσμο επί του συνόλου. Δεν θα ήταν πλεονέκτημα για κανέναν μας να μετατραπεί η Γερμανία σε ένα είδος αγροτικής φτωχογειτονιάς.
